Çölyak hastalığına sahipseniz diyetinizin içeriğine, hele ki günlük beslenmede çok önemli bir yeri bulunan kahvaltınıza ekstra önem vermelisiniz. Peki, çölyak hastaları için kahvaltıyı hem lezzetli hem de keyifli hale getirecek önerilerimizi duymaya ne dersiniz?
Çölyak hastalarının beslenmesi söz konusu olduğunda öğünlere eklenecek gıdaların gluten içerip içermediğinin dikkatlice araştırılması şart! Tabii günün en önemli öğünlerinden biri olan kahvaltıda da aynı kurallar geçerli. Peki, çölyak hastaları kahvaltı sofrasında hangi gıdalara yer vermeli? Gelin, glutensiz kahvaltı hakkında bilinmesi gerekenleri birlikte öğrenerek lezzetli alternatiflere doğru yol alalım!
Çölyak Hastalarının Rahatlıkla Tercih Edebileceği Kahvaltı Önerileri
Glutenden kaçınmak, bu hususta dikkatli olunduğu sürece aslında hiç de zor değil! Çünkü çölyak hastalarının kahvaltıda yiyebileceği ve gluten içermediği halde hem besleyici hem de oldukça lezzetli birçok gıda bulunuyor. Örneğin;
- Yumurta
- Meyveler
- Sebzeler
- Tereyağı
- Zeytinyağı gibi bitkisel yağlar
- Fındık, ceviz, badem gibi yağlı tohumlar
- Kabak çekirdeği gibi çekirdekler
- Süt ve süt ürünleri
Peki, glutensiz bir kahvaltı için lezzetli mi lezzetli birkaç kahvaltı önerisine ne dersiniz?
Sosisli Yumurtalı Muffin
Muffin denildiğinde aklınıza yalnızca tatlılar mı geliyor? O halde bu glutensiz ve tuzlu kahvaltılığı denemekte gecikmeyin!
Malzemeler
- 6 yumurta
- Yarım yemek kaşığı tuz
- Yarım yemek kaşığı kırmızı biber
- Yarım su bardağı sosis
- Çeyrek su bardağı biber ve soğan
- Çeyrek su bardağı doğranmış ıspanak yaprağı
- 1 su bardağı kaşar peyniri ve istenen bir başka peynir
- Yarım çay kaşığı Hindistan cevizi yağı
Yapılışı
- Yumurtaları iyice çırpın.
- Dilediğiniz ölçüde tuz, karabiber ve peynir ekleyin.
- Fırını yaklaşık 180 derecede ısıtın.
- 12’li muffin kalıbını hindistan cevizi yağı ile yağlayın.
- Ispanakla sosisleri muffin kaplarına paylaştırın ve çırptığınız yumurtaları üzerine dökün.
- 20 dakika kadar sonra muffinleri fırından alın.
Kahvaltıda Tüketilebilecek Glutensiz Ekmekler
Kahvaltıda tüketilen en doyurucu ve besleyici seçeneklerin başında tabii ki ekmek geliyor. Endişelenmeyin, çölyak hastaları için ekmeğin de alternatifleri var! İşte kahvaltı sofralarında gönül rahatlığıyla tüketebileceğiniz glutensiz ekmek çeşitleri:
- Glutensiz karabuğday ekmeği: Karabuğday glutensiz bir tahıl olduğundan karabuğday unuyla yapılan ekmekler de glutensiz diyete uygun. Glutensiz karabuğday ekmeği geleneksel tahıl ekmeklerine göre daha yoğun bir lezzet taşıyarak kahvaltı sofrasına uyum sağlıyor.
- Glutensiz mısır ekmeği: Glutensiz ekmekler arasında yaygın olarak tercih edilen mısır unlu ekmek Karadeniz mutfağının vazgeçilmez lezzetlerinden biri. Siz de yapımı oldukça pratik olan glutensiz mısır ekmeğiyle kahvaltı sofranızı zenginleştirebilirsiniz.
- Glutensiz ekşi mayalı ekmek: Ekşi mayayla hazırlanan glutensiz ekmekler yoğun bir aromayla karakterize ediliyor. Üstelik ekşi maya sayesinde ekmekler uzun süre taze kalarak kahvaltıları daha lezzetli kılıyor.
- Hindistan cevizi unlu ekmek: Hindistan cevizi unu hem besleyici hem de lezzetli bir alternatif olarak glutensiz ekmek yapımında da kullanılıyor. Hafif ve yumuşak dokulu Hindistan cevizi unlu ekmekle kahvaltı sofranıza tropikal bir dokunuş yapabilirsiniz.
Çölyak Hastaları Ekmek Yerine Ne Tüketebilir?
T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan Çölyak Hastalığında Aile Hekimleri için Tanı, Tedavi ve İzlem Rehberi adlı rehbere göre çölyak hastaları ekmek yerine pirinç, pirinç unu, mısır, mısır unu, karabuğday, kinoa, amarant ve glutensiz un gibi alternatifler kullanılarak hazırlanan tahıl ürünlerini tüketebilir. Glutensiz ekmek, simit, makarna, granola ve kraker gibi alternatiflerle diyeti zenginleştirmek mümkün.
Tava Ekmeği
Tava ekmeği, gluten içermeyen besinlerden olan mısır unundan yapılıyor. Az malzemeyle oldukça pratik bir hazırlanışı bulunan bu ekmeğin yapılışını öğrendikten sonra, kahvaltılarınızı onsuz hayal edemeyebilirsiniz!
Malzemeler
- 1 su bardağı mısır unu
- 1 adet süt
- 1 adet yumurta
- 1 çay kaşığı silme kabartma tozu
- 1 çay kaşığı tuz
- Yağ
Yapılışı
- Malzemelerin hepsini geniş bir kapta iyice çırpın.
- Yalnızca pişirmeye yetecek kadar az miktarda yağı yapışmaz tavada kızdırın.
- Elde edilen karışımdan bir kepçe alıp tavada önlü arkalı pişirin.
Ispanaklı ve Fırında Kızarmış Domatesli Omlet
Kahvaltı denince akla ilk gelen lezzetlerden biri elbette omlet! Üstelik bunun için tek ihtiyacınız olan birkaç yumurta ve yeteneklerinizi konuşturabileceğiniz kadar yaratıcılık! Peki, çölyak hastalarına yönelik bir kahvaltı için size fikir verecek glutensiz omlet tarifini öğrenmeye hazır mısınız?
Malzemeler
- 1 su bardağı taze ıspanak
- 4 yumurta
- Yarım su bardağı iri doğranmış ve fırınlanmış domates
- Yarım su bardağı rendelenmiş beyaz peynir
- 1 yemek kaşığı zeytinyağı
Yapılışı
- Kısık ateşte yapışmaz tavada yağı kızdırın.
- Ispanakları güzelce yıkadıktan sonra tavaya alın ve birkaç dakika çevirin.
- Domatesleri tavaya ekleyin ve sebzeleri tavaya eşit şekilde yayın.
- Çırpılmış yumurtaları tavaya her bir malzemenin üzerine eşit oranda gelecek şekilde dökün.
- Yaklaşık iki dakika sonra alt kısmın yapışmaması için tavadan alın ve üzerine rendelenmiş peynirden serpip ters çevirerek tavaya alın.
- Diğer yüzeyi de birkaç dakika kadar pişirdikten sonra omletiniz hazır!
Kahvaltıda Kullanılabilecek Glutensiz Tatlandırıcılar
Kahvaltı, güne başlarken enerji sağlamak ve daha zinde bir gün geçirmek için son derece önemli. Kahvaltıda enerji verecek tatlı seçimler yaparken gluten içermeyen alternatifler arıyor olmanız muhtemel. Kahvaltı tariflerinize yeni bir boyut kazandıracak glutensiz tatlandırıcılar aşağıda sıralanıyor:
- Bal: Doğal bir glutensiz tatlandırıcı olan balı; yoğurt, meyve ve glutensiz tahıllarla birlikte tüketebilirsiniz.
- Akçaağaç şurubu: Akçaağaç özünden elde edilen bu doğal tatlandırıcı, kahvaltılıkları tatlandırmak için uygun bir alternatif. Akçaağaç şurubu özellikle glutensiz pankek ve waffle gibi gıdalarla harika bir uyum sağlıyor.
- Stevia şurubu: Stevia bitkisinden elde edilen bu tatlandırıcı kalorisi düşük bir şeker alternatifi. Stevia şurubunu çay ve kahveye dökebilir ya da glutensiz unla yapılan tariflerde kullanabilirsiniz.
- Meyve püresi: Elma, muz, armut veya çilek gibi meyvelerden elde edilen doğal meyve pürelerini de tatlandırıcı olarak kullanabilirsiniz. Bu meyve püreleriyle lezzetli smoothie’ler veya granola kaseleri hazırlayabilirsiniz.
Çölyak Hastaları için Besleyici Kahvaltı Nasıl Olur?
Çölyak hastaları, günlük diyetlerinde glutenli gıdalardan kaçındıkları için tükettikleri bazı gıdalar özellikle lif, demir, kalsiyum ve B grubu vitaminleri yönünden yeterince zengin olmayabiliyor. Bu nedenle besin değeri yüksek gıdaları kahvaltı programına dahil etmeyi ihmal etmemek gerekiyor. Ayrıca yağ oranı fazla ve çok şekerli yiyecekleri de beslenme programından olabildiğince uzak tutmak büyük önem taşıyor.
| Glutensiz beslenirken vitamin, mineral, protein, diyet lifi ve kalsiyum alımını artırmak için günlük kahvaltı rutinine sebze ve meyveleri muhakkak eklemek gerekiyor. Böylece daha besleyici bir kahvaltı programı planlamak mümkün hale geliyor. |
Çölyak hastaları için glutensiz kahvaltılık gevreklerin ya da yoğurtların içine besin değerleri yüksek meyveler eklemek oldukça ideal bir çözüm sunuyor. Bunun yanı sıra gluten içermeyen mısır, patates, karabuğday, pirinç gibi gıdalardan elde edilen unla yapılmış ekmeklere ve tatlılara da fırsat verilmesi öneriliyor. Haşlanmış yumurta, az yağlı peynir, portakal suyu, yarım yağlı süt ve yoğurt da oldukça uygun seçenekler oluşturuyor.
Çölyak Hastaları Yulaf Tüketebilir mi?
T.C. Sağlık Bakanlığının yayınladığı rehbere göre çölyak hastaları için yulaf tüketimi hala tartışmalı bir konu. Organik yulaf tek başına gluten içermese de hem üretim hem de işlenme aşamasında gluten içeren buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarla kontamine olma ihtimali taşıyor. Bu nedenle çölyak hastalarının, paket üzerinde “glutensiz” ibaresi bulunmadıkça yulaf tüketmesi önerilmiyor.
Çölyak Hastaları için Besleyici Kahvaltı Programı ve Besin Değerleri
Kaynak: celiac.org
Çölyak Hastaları Kahvaltıda Nelere Dikkat Etmeli?
Çölyak hastalarının kahvaltı seçenekleri her ne kadar fazla olsa da sofraya oturmadan önce dikkat etmeleri gereken bazı kritik noktalar bulunuyor. Çünkü glutenle yapılabilecek her olası temas, içinde belirli oranlarda riskler barındırıyor. Öyleyse gelin, çölyak hastalarının kahvaltı hazırlarken özellikle dikkat etmeleri gereken noktalara bir göz atalım!
- Çölyak hastalarının öncelikle etiket okumayı hayatlarının bir parçası haline getirmeleri gerekiyor. Bu sayede “glutensiz” olarak etiketlenmiş ürünleri seçmek kolay oluyor. Bu ürünlerin ambalajında gluten içermediğine dair ibareyle birlikte içerisinde bulunabilecek üst sınır glutenin miktarına da değiniliyor.
- Ambalajlı ürünlerin etiketinde bulunan gluten içermediklerine dair ifadelerin yanı sıra üzeri çizilmiş başak logosunu da gözden kaçırmamak gerekiyor.
- Glutensiz bir kahvaltı hazırlamaya girişmeden önce, kontaminasyon riskini ortadan kaldırmak için mutfak tezgahı ile kahvaltı öncesi ve esnasında kullanılacak araç gereçleri iyice yıkamak oldukça önemli. Aynı zamanda temizlikte kullanılan bulaşık süngeri ve el bezi gibi ürünlerin üzerinde de gluten kalıntısı olmamasına özen göstermek gerekiyor.
- Glutensiz gıda maddelerinin ağızları sıkıca kapatılarak glutenli malzemelerden uzak bir yere konulması öneriliyor.
- İşlenmemiş haliyle glutensiz olan gıdaların işlendikten sonra glutenli olabileceği ya da çapraz bulaşmayla gluten içerir hale gelebileceğini unutmamak gerekiyor.
Çölyak Hastaları Dışarıda Kahvaltı Ederken Nelere Dikkat Etmeli?
Çölyak hastalarının dışarıda kahvaltı ederken kontaminasyon riskini minimize etmek ve güvenli bir öğün tüketmek için titiz davranmaları gerekiyor. Bu hassas diyet sürecinde her ihtimali düşünmek esas kabul ediliyor. Restoran seçiminden hazırlık aşamasına kadar dikkat edilmesi gereken noktalar aşağıda!
- İlk olarak, seçilecek restoranın güvenilirliği önemli bir husus. Önceden araştırma yaparak çölyak dostu ve glutensiz seçenekler sunan restoranları tercih etmek gerekiyor. Çevrim içi yorumlar ve sertifikalar restoranın gluten hassasiyeti konusunda ne kadar bilinçli olduğunu anlamaya yardımcı oluyor.
- Menüde çölyak hastaları için özel hazırlanmış seçenekler arasından sipariş vermeden önce restoranın kullandığı malzemelerin kontaminasyon riski taşıyıp taşımadığından emin olmak gerekiyor. Örneğin; gluten içerikli ve glutensiz ekmeklerden yapılan tostların aynı tost makinesinde yapılıyor olması çölyak hastaları için risk taşıyor.
Mümkünse paketlenmiş ve glutensiz olarak etiketlenmiş gıdaları tercih etmek kontaminasyon (çapraz bulaşma) riskini büyük ölçüde azaltıyor. Örneğin; meyve suyu, tatlı, sos veya yoğurt gibi ürünler ambalajlı olarak servis edilebiliyor.
| Glutensiz tariflere doyamadınız mı? Öyleyse diğer glutensiz tariflerimiz için hemen tıklayın! |
*Bu sayfada yer alan açıklamalar, sağlık tavsiyesi ve uyarı niteliği taşımamakta olup sadece bilgi edinimi amaçlıdır.
Kaynaklar
- Çölyak Hastalığında Aile Hekimleri için Tanı, Tedavi ve İzlem Rehberi, T.C. Sağlık Bakanlığı, 2019. (çevrim içi)
- Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. “Çölyak Hastalığında Beslenme”. T.C. Sağlık Bakanlığı. 2017. (çevrimiçi).
- “Çölyak Hastalığı: Öğretmenlere Yönelik Bilgilendirme Rehberi”. T.C. Sağlık Bakanlığı. 2018. (çevrimiçi).
- Merve Emre. “Çölyak Hastalığı (Gluten Enteropatisi) ve Beslenme”. T.C. Sağlık Bakanlığı. 2020. (çevrimiçi).
- “Çölyak hastalığının tedavisi nedir”. T.C. Sağlık Bakanlığı. 2022. (çevrimiçi).
- “7-Day Meal Plan”. Celiac. 2022. (çevrimiçi).