Çölyak hastalığına sahipseniz, diyetinizin içeriğine fazlasıyla dikkat etmeniz gerektiğini biliyor olmalısınız. Hele de günlük beslenmede çok önemli bir yeri bulunan kahvaltınıza özellikle önem vermelisiniz! Peki, çölyak hastaları için kahvaltıyı hem lezzetli hem de keyifli hale getirecek önerileri duymaya ne dersiniz?
Gençlik ve yetişkinlik dönemleri fark etmeksizin her yaşta ortaya çıkabilen çölyak hastalığı, gluten içeren besinlere karşı kalıcı intolerans gelişmesiyle karakterize ediliyor. Hastalığın kaynağı olarak gerek kalıtsal gerekse de çevresel etmenler gösteriliyor. Yani bireyin genetik olarak gluten intoleransına eğimli olması buna uygun çevresel faktörlerle desteklendiğinde sorunun çölyak hastalığına dönüşmesi daha kolay hale geliyor. Bu durumda, çölyak tanısı konan kişilerin beslenmelerine maksimum düzeyde özen göstermesi gerekiyor.
Çölyak hastalarının beslenmesi söz konusu olduğunda öğünlere eklenecek gıdaların gluten içerip içermediğinin dikkatlice araştırılması şart! Bu nedenle glutensiz bir diyet uygulamanın, çölyak hastaları için olmazsa olmaz bir kural olduğunu söylemek mümkün. Nitekim çölyak hastalarının çavdar, arpa ve buğday içeren işlenmemiş ve rafine her türlü gıdadan kaçınması gerekiyor. Dolayısıyla bu besinleri içeren kaynaklara gluten açısından güvenli olan patates, mısır ve pirinç unu gibi alternatifler aramak en doğrusu oluyor.
Çölyak hastalığına sahip kişilerin glutene tolerans gösterebilme seviyeleri birbirinden farklı oluyor. Riskleri önlemek adına çölyak hastaları için genel itibarıyla glutensiz (gluten-free) beslenme şartı bulunuyor. Peki, gluten-free nedir? Örnek vermek gerekirse; 1 kilogramlık hamur işinin glutensiz olarak etiketlenebilmesi için içeriğindeki gluten miktarının 20 miligramı geçmemesi gerekiyor.
Çölyak Hastalarının Rahatlıkla Yiyebileceği Kahvaltı Önerileri
Glutenden kaçınmak dikkatli olunduğu sürece aslında hiç de zor değil! Çünkü çölyak hastalarının kahvaltıda yiyebileceği, gluten içermediği halde hem besleyici hem de oldukça lezzetli olabilen birçok gıda bulunuyor. Onlar neler mi?
- Yumurta
- Meyveler
- Sebzeler
- Tereyağı
- Zeytinyağı gibi bitkisel yağlar
- Fındık, ceviz, badem gibi yağlı tohumlar
- Kabak çekirdeği gibi çekirdekler
- Süt ve süt ürünleri
Peki, glutensiz bir kahvaltı için lezzetli mi lezzetli birkaç kahvaltı önerisine ne dersiniz?
Sosisli Yumurtalı Muffin
Muffin denildiğinde aklınıza yalnızca tatlılar mı geliyor? O halde bu glutensiz ve tuzlu kahvaltılığı denemekte gecikmeyin.
Malzemeler;
- 6 yumurta
- Yarım yemek kaşığı tuz
- Yarım yemek kaşığı kırmızı biber
- Yarım su bardağı sosis
- Çeyrek su bardağı biber ve soğan
- Çeyrek su bardağı doğranmış ıspanak yaprağı
- 1 su bardağı kaşar peyniri ve istenen bir başka peynir
- Yarım çay kaşığı Hindistan cevizi yağı
Yapılışı;
- Yumurtaları iyice çırpın.
- Dilediğiniz ölçüde tuz, karabiber ve peynir ekleyin.
- Fırını yaklaşık 180 derecede ısıtın.
- 12’li muffin kalıbını hindistan cevizi yağı ile yağlayın
- Ispanakla sosileri muffin kaplarına paylaştırın ve çırptığınız yumurtaları üzerine dökün.
- 20 dakika kadar sonra muffinleri fırından alın.
Tava Ekmeği
Tava ekmeği, gluten içermeyen besinlerden olan mısır unundan yapılıyor. Az malzemeyle oldukça pratik bir hazırlanışı bulunan bu ekmeğin yapılışını öğrendikten sonra, kahvaltılarınızı onsuz hayal edemeyebilirsiniz!
Malzemeler;
- 1 su bardağı mısır unu
- 1 adet süt
- 1 adet yumurta
- 1 çay kaşığı silme kabartma tozu
- 1 çay kaşığı tuz
- Yağ
Yapılışı;
- Malzemelerin hepsini geniş bir kapta iyice çırpın.
- Yalnızca pişirmeye yetecek kadar az miktarda yağı yapışmaz tavada kızdırın.
- Elde edilen karışımdan bir kepçe alıp tavada önlü arkalı pişirin.
Ispanaklı ve Fırında Kızarmış Domatesli Omlet
Kahvaltı denince akla ilk gelen lezzetlerden biri elbette omlet! Üstelik bunun için tek ihtiyacınız olan birkaç yumurta ve yeteneklerinizi konuşturabileceğiniz kadar yaratıcılık! Peki, çölyak hastalarına yönelik bir kahvaltı için size fikir verecek glutensiz omlet tarifini öğrenmeye hazır mısınız?
Malzemeler;
- 1 su bardağı taze ıspanak
- 4 yumurta
- Yarım su bardağı iri doğranmış ve fırınlanmış domates
- Yarım su bardağı rendelenmiş beyaz peynir
- 1 yemek kaşığı zeytinyağı
Yapılışı;
- Kısık ateşte yapışmaz tavada yağı kızdırın.
- Ispanakları güzelce yıkadıktan sonra tavaya alın ve birkaç dakika çevirin.
- Domatesleri tavaya ekleyin ve sebzeleri tavaya eşit şekilde yayın.
- Çırpılmış yumurtaları tavaya her bir malzemenin üzerine eşit oranda gelecek şekilde dökün.
- Yaklaşık iki dakika sonra alt kısmın yapışmaması için tavadan alın ve üzerine rendelenmiş peynirden serpip ters çevirerek tavaya alın.
- Diğer yüzeyi de birkaç dakika kadar pişirdikten sonra omletiniz hazır!
Glutensiz tariflere doyamadınız mı? Öyleyse diğer glutensiz tariflerimiz için sitemizi ziyaret edebilirsiniz!
Çölyak Hastaları için Besleyici Kahvaltı Nasıl Olur?
Çölyak hastaları, günlük diyetlerinde glutenli gıdalardan kaçındıkları için tükettikleri bazı gıdalar özellikle lif, demir, kalsiyum ve B grubu vitaminleri yönünden yeterince zengin olmayabiliyor. Bu nedenle besin değeri yüksek gıdaları kahvaltı programına dahil etmeyi ihmal etmemek gerekiyor. Ayrıca yağ oranı fazla ve çok şekerli yiyecekleri de beslenme programından olabildiğince uzak tutmak büyük önem taşıyor.
Glutensiz beslenirken vitamin, mineral, protein, diyet lifi ve kalsiyum alımını artırmak için günlük kahvaltı rutinine sebze ve meyveleri muhakkak eklemek gerekiyor. Böylece daha besleyici bir kahvaltı programı planlamak mümkün hale geliyor.
Çölyak hastaları için glutensiz kahvaltılık gevreklerin ya da yoğurtların içine besin değerleri yüksek meyveler eklemek oldukça ideal bir çözüm sunuyor. Bunun yanı sıra gluten içermeyen mısır, patates, karabuğday, pirinç gibi gıdalardan elde edilen unla yapılmış ekmeklere ve tatlılara da fırsat verilmesi öneriliyor. Haşlanmış yumurta, az yağlı peynir, portakal suyu, yarım yağlı süt ve yoğurt da oldukça uygun seçenekler oluşturuyor.
Çölyak Hastaları için Besleyici Kahvaltı Programı ve Besin Değerleri
Kaynak: celiac.org
Çölyak Hastaları Kahvaltıda Nelere Dikkat Etmeli?
Çölyak hastalarının kahvaltı seçenekleri her ne kadar fazla olsa da sofraya oturmadan önce dikkat etmeleri gereken bazı kritik noktalar bulunuyor. Çünkü glutenle yapılabilecek her olası temas, içinde belirli oranlarda riskler barındırıyor. Öyleyse gelin, çölyak hastalarının kahvaltı hazırlarken özellikle dikkat etmeleri gereken noktalara bir göz atalım!
- Çölyak hastalarının öncelikle etiket okumayı hayatlarının bir parçası haline getirmeleri gerekiyor. Bu sayede “glutensiz” olarak etiketlenmiş ürünleri seçmek kolay oluyor. Bu ürünlerin ambalajında gluten içermediğine dair ibareyle birlikte içerisinde bulunabilecek üst sınır glutenin miktarına da değiniliyor.
- Ambalajlı ürünlerin etiketinde bulunan gluten içermediklerine dair ifadelerin yanı sıra üzeri çizilmiş başak logosunu da gözden kaçırmamak gerekiyor.
- Glutensiz bir kahvaltı hazırlamaya girişmeden önce, kontaminasyon riskini ortadan kaldırmak için mutfak tezgahı ile kahvaltı öncesi ve esnasında kullanılacak araç gereçleri iyice yıkamak oldukça önemli. Aynı zamanda temizlikte kullanılan bulaşık süngeri ve el bezi gibi ürünlerin üzerinde de gluten kalıntısı olmamasına özen göstermek gerekiyor.
- Glutensiz gıda maddelerinin ağızları sıkıca kapatılarak glutenli malzemelerden uzak bir yere konulması öneriliyor.
- İşlenmemiş haliyle glutensiz olan gıdaların işlendikten sonra glutenli olabileceği ya da çapraz bulaşmayla gluten içerir hale gelebileceğini unutmamak gerekiyor.
*Bu sayfada yer alan açıklamalar, sağlık tavsiyesi ve uyarı niteliği taşımamakta olup sadece bilgi edinimi amaçlıdır.
Kaynaklar;
- Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. “Çölyak Hastalığında Beslenme”. T.C. Sağlık Bakanlığı. 2017. (çevrimiçi).
- “Çölyak Hastalığı: Öğretmenlere Yönelik Bilgilendirme Rehberi”. T.C. Sağlık Bakanlığı. 2018. (çevrimiçi).
- Merve Emre. “Çölyak Hastalığı (Gluten Enteropatisi) ve Beslenme”. T.C. Sağlık Bakanlığı. 2020. (çevrimiçi).
- “Çölyak hastalığının tedavisi nedir”. T.C. Sağlık Bakanlığı. 2022. (çevrimiçi).
- “7-Day Meal Plan”. Celiac. 2022. (çevrimiçi).