Yulaf, lif ve protein zengini bir gıda olarak farklı önceliklere sahip tüketici gruplarının ortak kurtarıcılarından biri… Peki, bu çok yönlü fayda sunan besin acaba glutensiz diyet yapması gereken bireyler için de uygun mu? Siz de bunun yanıtını merak ediyorsanız, “Yulaf gluten içerir mi?” sorusunun tüm detaylı yanıtları için şu an doğru yerdesiniz!
Gıda ve sağlık otoritelerinin gerek ana medyada gerekse de akademik kaynaklarda, lifli beslenmenin ehemmiyetine sıkça vurgu yaptığını çok iyi biliyor olmalısınız. Yulaf ise bu konuda açık ara adından en çok söz ettiren besinlerin başında geliyor! İçerdiği çözünebilir ve çözünemeyen liflerle sindirim dostu olarak bilinen bu besin, aynı zamanda protein, vitamin ve mineral zengini olmasıyla da birkaç adım öne çıkıyor.
Yulaf, düşük kalori değeri ve uzun süre tok tutma özelliğiyle hedefe yönelik beslenmede de hayli önemli bir yer tutuyor.
Buğdaygiller ailesinin en sıra dışı üyelerinden biri olan yulafı deneyenler, onu birbirine neredeyse tamamen zıt iki ayrı kutupta değerlendiriyor. Çok hafif bir tada sahip olan bu besini, kimi tüketiciler damak zevklerine hiç uygun bulmazken; kimisi ise onu bu özelliklerinden dolayı pek çok tarifin vazgeçilmezi olarak görüyor. Konu yulaf olunca çok tartışılan bir diğer mesele de bu besinin doğal yapısında gluten olup olmadığı… O zaman; hadi, şimdi bu konuyu birlikte açıklığa kavuşturalım!
1. Yulafta Gluten Var mı?
“Yulaf ne içerir?” sorusunun yanıtı olarak sayılabilecek pek çok faydalı bileşen mevcut. Fakat -bilhassa da tarlasında salınmakta olan yulaflar için- gluten, bu bileşenlerden biri değil. Yulaf ürünleri, ancak yetiştirme ve üretim koşullarından dolayı gluten içerme olasılığı barındırabiliyor.
Misal olarak; Türkiye’de satılan yulaf içerikli ürünlerin pek çoğu, erişilebilir fiyat avantajının korunması için tamamen yerli üretim mahsullerden elde ediliyor. Bu nedenle de ürünler eser miktarda da olsa gluten içerebiliyor. Bunun dışında henüz işlenmemiş yulaf, aslında yüzde 100 glutensiz bir tahıl çeşidi olma özelliği taşıyor.
Peki, az önce “sayılabilecek pek çok faydalı bileşen” dediğimizde, sizde de bunların neler olduğuna dair bir merak uyandı mı?
En başta bahsettiğimiz üzere; yulafın besin değerleri tablosunda lif ve protein çeşitleri ağırlık kazanıyor. Yalnız yulafın yine de yüksek oranda karbonhidrat içerdiğinden de söz etmemek olmaz! İçeriğinin yaklaşık yüzde 53’ü karbonhidrattan oluşan bu besin, ortalama yüzde 14 oranında protein ve yaklaşık yüzde 13 oranında lif içeriyor. Tüm bunlara ayrıca doğal yağ asitleri, doğal şeker bileşenleri, B1 vitamini ile potasyum, fosfor, magnezyum, demir ve çinko mineralleri eşlik ediyor.
2. Yerli Üretim Yulaflar Neden Gluten İçerir?
Yulaf özünde glutensiz bir besin olmasına rağmen, glutensiz sertifikalı yulaf üretimi Türkiye’de henüz endüstriyel olarak yapılmıyor. Glutensiz yulaflar ise bu koşulların özel olarak karşılandığı ithal ürünlerden oluşuyor. Anadolu’da üretilen yulaflar, daha çok buğday ve arpa gibi gluten içeren tahılların ekildiği tarım alanlarına yakın bölgelerde yetiştiriliyor.
Ayrıca tüm bu ürünler, hasat sonrası aynı tesislerde ve birbirine yakın üretim bantlarında işleniyor. Bu da haliyle, yulafların glutenli mamullerle çapraz bulaşmaya (dolaylı temasa) maruz kalmasına yol açabiliyor. Yulaftaki gluten oranı çok az dahi çıksa, ürün glutensiz olma özelliğini kaybetmiş oluyor.
3. Organik Yulafta Gluten Var mı?
Bir ürünün organik tarım sertifikasına sahip olabilmesi için bazı önemli koşulları karşılaması gerekiyor. Bunlardan en öne çıkanlar ise şu şekilde:
- GDO’suz ve atalık tohumlarla üretilmesi,
- Zirai ilaç, hormon vb. doğal veya kimyasal takviyeler kullanılmadan yetiştirilmesi,
- Ekiminin yangın bölgesi, endüstri sahaları ve otoyol kenarlarından uzak tarım alanlarında yapılması,
- Tarım alanında en az iki yıl boyunca yasaklanmış girdilerin kullanılmamış olması,
- İşlenme sırasında ürüne katkı maddesi, aroma verici, renklendirici, parlatıcı, kıvam artırıcı, nem dengeleyici, koruyucu gibi hiçbir ilave yapılmaması,
- Güvenilir, hijyenik ve gıdalarla etkileşime girmeyen ambalajlarla paketlenmesi vb.
Tüm bunlardan yola çıkarak, bir ürünün organik üretim sertifikası alabilmesi ile glutensiz üretim sertifikası alabilmesi için farklı koşullar gerektiğinden söz etmek mümkün. Bu doğrultuda bir yulaf ürünü organik olabilirken, aynı zamanda gluten içerme olasılığı da taşıyabilir.
4. Yulaf Ezmesinde Gluten Var mı?
Yulaf ezmesi, bilindiği üzere bu tahılın tüketilebilen en doğal ve en az işlem görmüş halini oluşturuyor. Ancak “Yulaf ezmesi gluten içerir mi?” sorusunun yanıtı, yine de yetişme ve üretim koşullarına göre değişkenlik gösteriyor. Çünkü sadece fiziksel işlemlerden geçmiş olsa da herhangi bir değişime uğrayan tahılların, az da olsa gluten içerme ihtimali bulunabiliyor. Ürünün ancak, ambalajının üzerinde “glutensiz yulaf ezmesi” ibaresi bulunduğu takdirde bu sınıfa dahil olduğunun bilinmesi gerekiyor.
5. Yulaf ve Glutene Dair En Sık Sorulan Sorular
5.1. Yulaf Nedir?
Yulaf, bol nişasta içeren lif zengini bir tahıl çeşididir. İçerdiği bitkisel proteinler ve yüksek vitamin-mineral değeri ile insan beslenmesi için önemli bir yere sahiptir.
5.2. Gluten Nedir?
Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıl çeşitlerinde bulunan bir bitkisel protein çeşididir. Su ile buluştuğunda elastik bir form kazanan bu madde, glutenli unlarla yapılan hamurlara esneklik ve bağlayıcılık özelliklerini kazandırmaktadır.
5.3. Glutenin Vücuttaki Etkileri Nelerdir?
Gluten, temel besinlerde yer alan ve sık tüketilen bir bileşen olarak, insanlar tarafından genellikle sorunsuz bir şekilde sindirilebilmektedir. Ancak çölyak hastaları başta olmak üzere gluten hassasiyeti bulunan kişiler, bu besini tükettiklerinde şişkinlik vb. birtakım ağır sindirim zorlukları yaşayabilmektedir.
5.4. Gluten Zararlı mıdır?
Sindirim sistemin yapısı ve işleyişi normal düzeyde olan kişiler için glutenin bilinen veya ispatlanmış herhangi bir zararı bulunmamaktadır. Ancak bu protein çeşidi çölyak hastalarında, gluten duyarlılığı bulunanlarda, irritable bağırsak hastalarının bir bölümünde ve bazı otoimmün hastalıklara sahip kişilerde yaşam kalitesini ciddi düzeyde olumsuz etkileyebilmektedir.
5.5. Çölyak Hastaları Yulaf Tüketebilir mi?
Yulaftan üretilen ürünler, glutensiz üretim sertifikasına sahip olduğu müddetçe çölyak hastaları tarafından güvenle tüketilebilir.
5.6. Yulaf Kepeğinde Gluten Var mı?
Glutenli mamullerle aynı ortamlarda üretilen yulaf kepeği, çapraz bulaşma sonucu gluten içerebilir.
5.7. Yulaf Unu Gluten İçerir mi?
Yulaf unu yapımında kullanılan tahılın (tam veya kepeksiz yulaf) yetişme ve işlenme süreçleri çapraz bulaşma riskinin bulunduğu şartlarda gerçekleştiyse, ürünün gluten içermesi muhtemeldir.
*Bu sayfada yer alan bilgiler, kesinlikle tıbbi tespit ve öneri niteliği taşımamaktadır. Glutene karşı hassasiyetiniz olduğunu düşünüyorsanız, tüketebileceğiniz besin çeşitleri konusunda mutlaka hekiminize danışmalısınız.
Eti Pronot ailesinin* birbirinden lezzetli glutensiz ürün seçeneklerini yoksa siz hala keşfetmediniz mi? Glutensiz beslenmenin keyfini ve rahatlığını yüzde 100 güvenle deneyimlemek için şimdi tam sırası!
*Eti Pronot ürünleri, glutenli besinlerle çapraz bulaşma riskinin tamamıyla önüne geçilmesi adına yulaf mamulü içermemektedir.
MD, Prof. Deniz Güney Duman tarafından onaylanmıştır
Kaynaklar:
World Health Organisation, “Healthy diet”, 2018, (çevrimiçi)
University of California San Francisco, “Increasing Fiber Intake”, (çevrimiçi)
Harvard T.H. Chan School of Public Health, “Oats”, (çevrimiçi)
T.C. Sağlık Bakanlığı, “Çölyak ve Gluten”, (çevrimiçi)
T.C. Sağlık Bakanlığı, “Çölyak hastalığının tedavisi nedir?”, (çevrimiçi)
Resmî Gazete, “Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik, Birinci Kısım, Genel Hükümler”, 2010