Bebeklerinin sağlıklı büyümesi elbette her anne babanın isteği. Ancak bazen küçük yaşlarda ortaya çıkan kronik hastalıklar ebeveynlerin endişelerini artırabiliyor. Çocuklarda sık görülen rahatsızlıklar arasında çölyak hastalığı da bulunuyor. Peki, bebeğin çölyak olup olmadığı nasıl anlaşılır? Çölyak hastası bebeklerle nasıl ilgilenilmeli? Bir ebeveyn olarak bu konudaki farkındalığınızı artırmak için yazımıza davetlisiniz!
Gluten enteropatisi olarak da adlandırılan çölyak hastalığı, T.C. Sağlık Bakanlığının yayınladığı Metabolizma ve Çölyak adlı rehbere göre bağışıklık sisteminin buğday, arpa ve çavdar gibi gluten içeren tahılları yanlışlıkla tehdit olarak algıladığı otoimmün bir hastalık olarak tanımlanıyor. Her yaş grubunda görülebilen bu hastalığın bebeklik dönemindeki belirtilerini anlamak erken teşhis ve uygun tedavi için son derece önemli. Bu dosyada bebeklerde çölyak hastalığının belirtileri ve yapılması gerekenleri detaylı bir şekilde inceledik. Siz de bebeğinizin beslenmesine ve gelişimine destek olmak için vereceğimiz ipuçlarına göz atın!
Çölyak Hastalığı Gen ile Aktarılır mı?
Gastroenterolojik hastalıklar konusunda araştırmalarıyla öne çıkan American Journal of Gastroenterology dergisindeki Genetic Background of Celiac Disease and Its Clinical Implications isimli makaleye göre çölyak hastalığının ortaya çıkmasında genler önemli bir rol üstleniyor. Yani birinci derece akrabalarda çölyak hastalığına sahip biri varsa bebeğin de bu hastalığa yakalanma olasılığı artıyor. İlgili kaynakta özellikle HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 gibi belirli genetik özellikleri taşıyan insanların bu hastalığa daha yatkın olduğu belirtiliyor. Çölyak hastalığında genetik faktörler dışında çevresel faktörler de etkili olabiliyor.
Bebeklerde Çölyak Hastalığı Ne Zaman Görülebilir?
Celiac Disease Foundation kaynağında yayınlanan Celiac Disease in Children adlı rehbere göre bebeklerde çölyak hastalığı buğday veya diğer gluten içeren besinler ile tanıştıktan sonra herhangi bir zamanda gelişebiliyor. Çölyak hastalığı belirtileri genellikle 6 ila 9 aylık bebeklerde görülüyor.
Yenidoğanlarda Çölyak Hastalığı Görülür mü?
The Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine adlı dergide yayınlanan Fetal And Neonatal Outcome In Celiac Disease makalesinde yer alan bilgilere göre, çölyak hastalığı genellikle yenidoğan döneminde başlamıyor. Ancak bu hastalık özellikle genetik yatkınlık taşıyan bireylerde ilerleyen dönemlerde ortaya çıkabiliyor.
| Scandinavian Journal of Gastroenterology dergisinde yayınlanan Presence of High Levels of Non-Degraded Gliadin in Breast Milk from Healthy Mothers adlı araştırmada, anne sütünde yer alan gliadin (gluten proteini) miktarının, gluten içermeyen yiyecekler için sınır olarak kabul edilen miktarın altında olduğu belirtiliyor. Bu nedenle yalnızca anne sütü alan bir bebekte çölyak belirtilerinin gelişme olasılığı düşük görülüyor. |
Çölyak Hastası Olan Bebeklerde Hangi Belirtilere Rastlanır?
International Journal of Digestive Diseases dergisinde yayınlanan Celiac Disease in Children: A Review adlı araştırmaya göre bebeklerde çölyak hastalığının belirtileri sindirim ve sindirim dışı olabiliyor. Çölyak hastası bebeklerde çoğunlukla aşağıdaki belirtiler görülüyor:
- Kronik ishal
- Kronik kabızlık
- Gaz
- Bulantı ve kusma
- Şişkinlik
- İştahsızlık, kilo kaybı
- Halsizlik
Aynı kaynağa göre çölyak hastalığı erken teşhis edilmezse bebeklerde büyüme geriliği, yüksek karaciğer enzimleri veya kronik yorgunluk gibi belirtiler de ortaya çıkabiliyor. International Journal of Pediatrics and Adolescent Medicine adlı dergide yayınlanan The Approach to Celiac Disease in Children makalesinde yer alan bilgilere göre, aile öyküsünde çölyak hastalığı veya başka bir otoimmün hastalık olan bireylerde asemptomatik vakalar da bulunabiliyor.
| Çölyak hastalığının belirtileri çoğu zaman diğer gıda intoleransları veya alerjilerle karıştırılabiliyor. Bebeğinizin çölyak hastası olup olmadığını anlamak için mutlaka uzman bir hekime danışmalı ve hekiminizin yönlendirmesi doğrultusunda çölyak testi yaptırmalısınız. |
Çölyak Hastalığı Tespit Edilen Bebek için Ne Yapılmalıdır?
World Health Organization (WHO) tarafından yayınlanan Celiac Disease rehberine göre, bebekte çölyak hastalığı tespit edilmesi durumunda öncesinde mutlaka doktor tavsiyesi alarak yapılması gerekenler şu şekilde:
- Bebeğe doktor kontrolünde glutensiz diyet uygulamak gerekiyor. Anne sütüyle beslenen bebekler için her ihtimale karşı emziren annenin beslenme düzeninin de doktor tarafından takip edilmesi önem taşıyor.
- Bebeğin glutensiz diyet sürecini yakından takip etmek gerekiyor. Semptomların azalmaması durumunda tekrar uzman bir hekime danışılması öneriliyor.
- Gluten içermeyen yiyeceklerde bile çapraz kontamisyon riski bulunabiliyor. Bu nedenle doktor tavsiyesiyle “glutensiz” etiketi taşıyan gıdaları tercih etmelisiniz.
- Yanlışlıkla gluten tüketilmesi ve semptomların şiddetlenmesi durumunda muhakkak doktorunuzla iletişime geçmelisiniz.
Çölyak Hastası Olan Bebekler Nasıl Beslenmelidir?
Çölyak hastası olan bebeklerin doktor kontrolünde glutensiz diyetle beslenmeleri gerekiyor. Bu diyet buğday, arpa, çavdar gibi tahıllar ve bu tahıllardan elde edilen ürünlerin tamamen dışlandığı bir düzen içeriyor. T.C. Sağlık Bakanlığının kaynağında yer alan bilgilere göre, bu konudaki beslenme önerileri aşağıda sıralanıyor:
- Çölyak hastası bebeğiniz için pirinç, mısır ve kinoa gibi glutensiz alternatiflerden yapılan ekmek, gevrek, makarna, bisküvi ve kraker gibi ürünleri tercih edebilirsiniz.
- Gluten içeren hazır çorba ve yemek çeşnilerinden uzak durmalısınız.
- Bebeğiniz için protein kaynağı olarak et ve balık kullanabilirsiniz. Et ürünlerini kızartırken gluten içermeyen un kullanmaya dikkat etmelisiniz.
- Laktoz intoleransı olmayan çölyak hastası bebekler glutensiz süt ve süt ürünlerini tüketebilir. Evinizde glutensiz muhallebi gibi tatlı tariflerini uygulayabilirsiniz.
- Tüm sebze ve meyveler glutensiz olduğundan çölyak hastası bebeğinize bu gıdaları güvenle verebilirsiniz.
Çölyak Hastası Olan Bebekler Hazır Mama Tüketebilir mi?
Türkiye’de çölyak hastası bebekler için özel olarak gluten içermeyen hazır mamalar üretiliyor. Healthline adlı global sağlık platformunda yayınlanan How to Identify and Treat Celiac Disease in Infants adlı makaleye göre, çölyak hastası bebeklerin glutensiz hazır mamaları tüketmesinde sakınca bulunmuyor. Ancak hazır mama ve ek gıda satın almadan önce ambalajın üzerinde “glutensiz” veya “gluten-free” ibaresi bulunduğundan emin olmalısınız.
Ayrıca mamanın bebekler için gerekli besin değerlerini içeriyor olmasına da dikkat etmelisiniz. En önemlisi de bebeğinize glutensiz beslenme planı oluşturmadan önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız.
| Çölyak hastası bebeğinizin glutensiz diyetine eklemek için alternatif gıdalar arıyorsanız, “Gluten Var mı?” kategorimizi inceleyerek hangi gıdalarda gluten bulunmadığını öğrenebilirsiniz! |
*Bu sayfada yer alan açıklamalar, sağlık tavsiyesi ve uyarı niteliği taşımamakta olup sadece bilgi edinimi amaçlıdır. Bebeğinizin çölyak hastalığı teşhisinde ve glutensiz beslenme sürecinde mutlaka uzman bir hekime danışmalı ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi almalısınız.
Kaynaklar:
- Metabolizma ve Çölyak, T.C. Sağlık Bakanlığı, 2023. (çevrim içi)
- Celiac Disease, World Health Organization, 2023. (çevrim içi)
- Wolters V., Wijmenga C., Genetic Background of Celiac Disease and Its Clinical Implications, American Journal of Gastroenterology, 2008. (çevrim içi)
- Hoffenberg E., Celiac Disease in Children, Celiac Disease Foundation, 2023. (çevrim içi)
- Suciu N., Fetal and neonatal outcome in celiac disease, The Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine, 2013. (çevrim içi)
- Chirdo F. ve ark., Presence of High Levels of Non-Degraded Gliadin in Breast Milk from Healthy Mothers, Scandinavian Journal of Gastroenterology, 2009 . (çevrim içi)
- Zuggotti C. ve ark., Celiac Disease in Children: A Review, International Journal of Digestive Diseases, 2015. (çevrim içi)
- Anzlovar S., How to Identify and Treat Celiac Disease in Infants, Healthline, 2022. (çevrim içi)