Kahve favori içecekleriniz arasında yer alıyorsa ve doktorunuzdan glutenden uzak durmanız gerektiğini öğrendiyseniz, arama motorunun başına geçip heyecanla bu soruyu aratmış olabilirsiniz: Kahvede gluten var mı? Evet, sorunuzun cevabını almak için doğru yerdesiniz!
Onlarca çeşidi ve birbirinden lezzetli aromalarıyla kahve, tüm zamanların en sevilen içecekleri arasında. Öyle ki güne kahvesiz başlayamayanların, her gün birkaç fincan içmezse o günü pek de iyi geçiremeyenlerin sayısı oldukça fazla. Hal böyle olunca, kahve kimileri için gerçek bir bağımlılığa dönüşünüyor. Bu eşsiz içeceğin mis kokusunu ve her çeşidinde verdiği leziz tatları düşünürsek, insanların kahve sevdasını anlamak işten bile değil.
Peki, kahvenin gluten içerip içermediğini daha önce merak etmiş miydiniz? Eğer daha yeni çölyak hastalığı ya da çölyak dışı gluten duyarlılığı teşhisi aldıysanız, bu şu an en çok merak ettiğiniz konu olabilir. Hele ki bahsettiğimiz kahve sevdalıları arasındaysanız! Sevindirici haber: Bu dosyamızda sizin için bazı kahve çeşitlerinin gluten içerip içermediğini ayrıntılarıyla ele alacağız. Ancak öncesinde gelin, kahve türleri hakkında biraz bilgi sahibi olalım!
Kahve Çekirdekleri Kaç Türe Ayrılır?
Kahve, günümüzde Asya, Afrika ve Orta ve Güney Amerika bölgelerinde yetişiyor. Yetiştikleri yerlere göre dünyada yüzlerce kahve çeşidi bulunuyor. Ancak kahve çekirdeklerinin toplamda dört çeşidi bulunuyor. Bu sebeple dünyada yetişen kahvelerin tümü, esasında dört ana çekirdeğin varyasyonlarından oluşuyor. Peki, kahve çekirdeklerinin isimleri nelerdir?
- Arabica
- Robusta
- Excelsa
- Liberica
Arabica Nedir?
Arabica, en popüler kahve çekirdeği türünü oluşturuyor. Köklerinin milattan önce 1000’e kadar uzandığı bilinen Arabica çekirdekleri, sürekli yağış alan yüksek rakımlı gölge bölgelerde yetiştiriliyor. Dünyada üretilen tüm kahve çekirdeklerinin yaklaşık yüzde 60’ından fazlası Arabica çeşidinden oluyor. Yüksek lezzet ve aroma bakımından kahve tutkunlarının en favori çekirdekleri arasında yer alan Arabica, aynı zamanda düşük kafein özelliği ile biliniyor.
Robusta Nedir?
Robusta, Arabica’dan sonra dünyanın en popüler ikinci kahve çekirdeği. Düzensiz yağışlı sıcak iklimlerde yetişen robusta çekirdekleri, yüksek kafein içeriğine sahip oluyor. Robusta çekirdekleri pürüzsüz dokuları ve düşük asit özelliği ile öne çıkıyor. Zengin tat, aroma ve kremamsı tabaka robusta çekirdeklerini özellikle espresso için bir numaralı tercih haline getiriyor.
Arabica ve Robusta Arasındaki Farklar Nelerdir?
- Arabica düşük kafein, robusta ise yüksek kafein içeriğine sahiptir.
- Arabica yüksek asit, robusta düşük asit içerir.
- Robusta, Arabica’ya göre daha hızlı ve daha çok çekirdek verir.
- Arabica’nın bakımı robusta’ya göre daha zor olduğu için arabica daha pahalıdır.
- Arabica daha yumuşak ve dengeli, robusta daha acı bir tada sahiptir.
- Arabica, robusta’dan yaklaşık yüzde 60 daha fazla lipit içerir.
- Arabica, robusta’dan neredeyse iki kat daha fazla şeker içeriğine sahiptir.
- Arabica en çok Brezilya’da yetişirken, robusta en çok Vietnam’da yetişir.
- Robusta, Arabica’ya göre şekil ve görünüm bakımından daha pürüzsüzdür.
- Robusta, Arabica’ya göre –zararlılar ve hava koşulları bakımından– daha az savunmasızdır.
Excelsa Nedir?
Excelsa kahve çekirdekleri, çoğunlukla Güneydoğu Asya’da yetiştiriliyor. Dünya kahve üretiminin oldukça küçük bir kısmına katkıda bulunan Excelsa, diğer kahve türlerine kıyasla meyvemsi ve ekşi tadıyla öne çıkıyor. Bu yönüyle kahvelere lezzet artışı sağlaması bakımından genellikle karışımlarda kullanılıyor.
Liberica Nedir?
Liberica, günümüzde en zor bulunan kahve çekirdeği türünü oluşturuyor. Dünya kahve tarihinde önemli bir yeri bulunan Liberica’yı, ilk olarak Filipinlilerin denediği biliniyor. Liberica, diğer kahve çekirdeklerine göre düzensiz ve büyük çekirdekleriyle öne çıkıyor. Tat bakımından meyvemsi ve çiçeksi aromalara sahip olan Liberica’nın, bilindik kahve lezzetlerinden çok daha farklı ve sert bir tat deneyimi sunduğu paylaşılıyor.
Arabica Çekirdeğinde Gluten Bulunur mu?
Arabica çekirdeklerinin doğal yapısında gluten bulunmuyor. Ancak Arabica kahveler taşıma, üretim ve paketleme aşamasında glutenli mamullerle bir arada bulunursa kontaminasyona, yani çapraz bulaşmaya uğrayabiliyor. Bu durumda Arabica kahveler de az miktarda olsa dahi gluten içerir hale gelebiliyor.
| Çölyak hastası olan veya gluten intoleransı bulunan kişilerin Arabica kahve alırken her koşulda “glutensiz/gluten-free” etiketine sahip olan ürünleri tercih etmesi gerekiyor. Arabica kahvelere eklenen aroma ve tatlandırıcılar, kahvenin glutenli olmasına ayriyeten neden olabiliyor. Bu noktada kahveye ilave edilecek malzemelerin de glutensiz olmasına dikkat etmek gerekiyor. |
Robusta Çekirdeğinde Gluten Bulunur mu?
Kahve çekirdekleri doğal halinde gluten içermiyor. Bu yönüyle robusta kahve çekirdeklerinin gluten içermediği de rahatlıkla söylenebilir. Ancak kahvelerin hazırlanma şekli ve kahveye ilave edilecek ek malzemeler, robusta kahvelerin glutenli olmasına neden olabiliyor. Bu sebeple robusta kahve tercihinde de tıpkı diğerleri gibi “glutensiz/gluten-free” etiketine sahip olanları tercih etmek gerekiyor.
| Kahve glutensiz diyette çoğunlukla yer alabiliyor. Ancak kahvenin özellikle irritabl bağırsak sendromu olmak üzere, çeşitli hastalıkların semptomlarını tetiklediği de bilinenler arasında. Kahvenin bu tür etkileri gluten tüketimindeki benzer semptomlar meydana getirebiliyor. Bu sebeple kahve konusunda her zaman temkinli olmakta fayda bulunuyor. |
Türk Kahvesi Gluten İçerir mi?
Gluten tüketmemesi gereken kişilerin en büyük meraklarından biri de “Türk kahvesinde gluten var mı?” sorusu. Sımsıcak sohbetlerin en güzel eşlikçisi olan Türk kahvesi, gluten içermeyen Arabica çekirdeklerinden yapıldığı için doğal olarak glutensiz! Ancak Türk kahvesinin de üretim aşamasında çapraz bulaşmaya uğrama riski bulunuyor. Glutenli mamullerle aynı tesislerde üretilen veya paketlenen Türk kahveleri, bu ürünlerle temas ederek gluten içerir hale gelebiliyor. Gluten hassasiyeti bulunan kişilerin Türk kahvesi satın alırken “glutensiz/gluten-free” etiketli ürünleri tercih etmesi bu nedenle büyük önem taşıyor.
| Kafe, restoran vb. mekanlarda Türk kahvesinin hazırlanma yöntemi gluten noktasında kişileri şüpheye düşürebiliyor. Örneğin; Türk kahvesini glutenli tatlandırıcı ilaveli kahvelerle aynı cezvede/makinede hazırlamak, Türk kahvesinin de gluten içermesine neden olabiliyor. |
Filtre Kahve Gluten İçerir mi?
Kahve gurmelerinden biriyseniz, “Filtre kahvede gluten var mı?” sorusunun cevabı da sizin için hayati önem taşıyor olabilir. Neyse ki sizin için sevindirici bir haberimiz var: Filtre kahve doğal halinde gluten içermiyor! Peki, doğal halinde ne demek? Şöyle ki, çiğ ve kavrulmamış olan kahve çekirdeklerinde gluten bulunmuyor. Ancak filtre kahve de dahil olmak üzere tüm kahve çeşitleri, üretim ve hazırlanma aşamasında çapraz bulaşmaya uğrayarak glutenli hale gelebiliyor.
Glutensiz bir tüketim için filtre kahve satın alırken de “glutensiz/gluten-free” etiketine sahip olan markaları tercih etmek gerekiyor. Kahve zincirlerinde de benzer durum söz konusu. Filtre kahveyi gluten içeren tatlandırıcılı kahvelerin hazırlandığı makine veya aletlerle hazırlamak, filtre kahvenin de gluten içermesine neden olabiliyor. Bu duruma ekstra özen göstermek gerekiyor.
Espresso Gluten İçerir mi?
İtalya’da keşfedilip tüm dünyanın favori kahvelerinden biri olan espresso, aynı şekilde doğal haldeyken gluten içermiyor. Ancak espresso kahve çekirdeklerinin üretim ve paketleme aşamasında gluten içeren ürünlerle temas etmesi espressonun da glutenli olmasına neden olabiliyor. Restoran ve kafe gibi mekanlarda hazırlanan espressolar da glutenli ürünlere temas eden malzemelerin kullanılması gibi risklerle gluten içerir hale gelebiliyor.
| Espresso sert bir kahve çeşidi olduğu için tadını yumuşatmak amacıyla kimi zaman sütle hazırlanabiliyor. Espresso’nun sütle hazırlanmasından meydana gelen espresso macchiato –diğer adıyla caffè macchiato– da kullanılan süt, laktoz intoleransı olan bireylerde çölyak hastalarına benzer bulgular verebileceğinden dikkatli olmak gerekir. |
*Bu sayfada yer alan açıklamalar, sağlık tavsiyesi ve uyarı niteliği taşımamakta olup sadece bilgi edinimi amaçlıdır. Günlük beslenmenize eklemek istediğiniz besinler hakkında önce mutlaka diyetisyeninize danışmalısınız.
MD, Prof. Deniz Güney Duman tarafından onaylanmıştır.
Kaynaklar: