Çölyak ve gluten intoleransı rahatsızlıkları olanlar için beslenme düzeni hayati önem taşıyor. Seçilen her besinin dikkatli şekilde incelenmesi ve gluten içermediğinden emin olunması şart. Ancak bazen ne kadar dikkat edilirse edilsin, glutenli besinler de tüketilebiliyor. Bu durum ciddi bir şişkinlik sorununu beraberinde getiriyor.
Gluten adlı besin maddesi arpa, buğday ve çavdar tahıllarında doğal olarak bulunan bitkisel bir protein çeşidi. Herhangi bir intoleransı olmayan kişiler için hiçbir zararı bulunmayan gluten, belli başlı kişiler tarafından tüketildiğinde vücutta maalesef ki çeşitli sorunlara yol açabiliyor. Şişkinlik ise bu sorunlar arasında en sık rastlananlardan biri olarak, minimum gluten tüketiminde dahi pek çok kişiyi muzdarip ediyor.
Evet, çölyak hastalığına ya da gluten hassasiyetine sahip kişilerde gluten içeren bir gıda tüketildikten hemen sonra ciddi bir şişlik ve hazımsızlık sorunu gözlemleniyor. Bu şikayetin siddeti, kişinin hassasiyet seviyesine göre değişiklik gösterebiliyor. Bu nedenle çölyak gibi gluten alımına izin vermeyen bir hastalığı olan kişilerin oldukça sıkı bir diyet uygulaması gerekiyor.
Gluten Şişkinliği Ne Zaman Geçer?
Gluten alımının bir sonucu olarak ortaya çıkan şişkinlik şikayeti glutensiz diyete geçilmesiyle birlikte yavaş yavaş ortadan kaybolmaya başlıyor. Öte yandan, “Gluten şişliği ne zaman geçer?” sorusuna kesin bir zaman aralığıyla cevap vermek ne yazık ki mümkün değil. Kimi hastalarda gluten alımının bırakılmasıyla birlikte şişlik şikayeti hızlıca kaybolmaya başlarken, kimilerinde ise bu şikayetlerin tamamen yok olması aylar alabiliyor.
Gluten tüketimi, çölyak ve çölyak dışı gluten hassasiyetine sahip hastalarda şişkinlikle beraber ishal, karın ağrısı ve huzursuz bağırsak sendromu gibi sindirim sistemi sorunlarına da yol açabiliyor. Ancak özellikle şişkinlik sorunu bu kişilere ciddi oranda rahatsızlık verebiliyor.
| Çölyak hastalığının tanısı, genellikle gluten alımına bağlı olarak gelişen belirtiler ışığında konabiliyor. Ancak günümüzde bunu zorlaştırdığını söyleyebileceğimiz bir durum da söz konusu: Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi’nde yayımlanmış olan Çölyak Hastalığı isimli derlemeye göre, günümüzde glutenin hazmedilememesi nedeniyle meydana gelen ishal, karın ağrısı ve şişliği gibi belirtiler giderek daha az gözlemleniyor. Bu durum hastalığın “buz dağı” modeline benzetilmesine neden oluyor. |
Gluten Karnı Şişirir mi?
T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğünün resmi web sitesinde yayınladığı Çölyak Belirtileri, Tanısı ve Komplikasyonları isimli kaynağa göre gluten tüketen çölyak hastalarında gözlemlenebilecek bazı belirtiler şunlar:
- Karın bölgesinde öne doğru şişkinlik
- Yaşa göre düşük kilo
- Kas zayıflığı
- Kansızlık
- Kabızlık
- Dışkılama ihtiyacında artış
- İshal
- Kusma
- Yorgunluk
- Nedeni saptanamamış karaciğer hastalıkları
- Gelişme geriliği
- Ağız içinde oluşan aftlar
- İştahsızlık, gaz şikayetleri
- Eklem ve kemik ağrıları
- Sinirlilik
- Ciltte kaşıntılı döküntüler
Ancak bu belirtilerin şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterebiliyor. Hassasiyetin miktarına bağlı olarak gluten alımından hemen sonra kişilerde şişkinlik şikayeti yaşanabiliyor.
Gluten Göbeği Nasıl Geçer?
Günümüzde glutene bağlı rahatsızlıkların tedavi yöntemi olarak hastalara glutensiz diyet öneriliyor. Glutensiz diyet, gluten şişkinliğini kontrol altına almanın da tek yolu olarak ifade ediliyor. Ancak bu plana yeni başlayan kişilerde şikayetlerin kaybolması biraz zaman alabiliyor. Eğer glutensiz ürünler tüketmeye başladığınız halde şişkinlik şikayetinizin devam ettiğini düşünüyorsanız doktorunuza danışarak diyetinize probiyotik gıdalar eklemeyi düşünebilirsiniz.
| Gluten bağırsakların normal florasına zarar verdiği için şişlik gibi şikayetleri tetikleyebiliyor. Doğal probiyotikler tüketmek bağırsak florasının onarılmasına yardımcı olacağı için şişkinlik şikayetinin azaltılmasına da yardımcı olabiliyor. |
Aynı derlemeye göre yanlışlıkla gluten tükettiğinizde sisteminizin bir an önce temizlenmesini sağlamak için bol su tüketmeyi deneyebilirsiniz. Bu yöntem şikayetlerin azalmasına yardımcı olabilir. Hazımsızlık sorununu şiddetlendirmemek için günün geri kalanında baharatsız ve az yağlı beslenmeye çalışabilirsiniz. Bu durumda öğünleri küçültmek de şişkinlik sorununun kısa sürede giderilmesine yardımcı olabilir.
Gluten Neden Şişlik Yapar?
Glutenin intoleransı yaşayan pek çok kişinin merak ettiği bir diğer konu ise bu proteinin neden vücutta bu denli şiddetli belirtilere neden olduğu. Pek çok kişi doğal bir maddenin neden böyle toksik belirtilere sebebiyet verdiğini tam olarak kavrayamıyor. Bu durumu kısaca açıklamak gerekirse, hasta kişilerin bedenlerinin gluteni zararlı bir madde olarak algıladığını söyleyebiliriz.
Gluten intoleransı ve çölyak rahatsızlıkları yaşayan kişilerin vücutları glutene karşı bir nevi savaş başlatıyor ve vücuttan atılmasını sağlamak için çeşitli belirtiler ortaya çıkarıyor. İnce bağırsaklarda emilimden sorumlu olan villusları etkileyen bu sorun neticesinde kişinin normal sindirim düzeni bozuluyor. Bağırsaklar normal emilim sürecini gerçekleştiremediği için de şişlik başta olmak üzere gaz ve kötü kokulu dışkı gibi rahatsız edici belirtiler ortaya çıkabiliyor. Neyse ki glutensiz bir beslenme planıyla bu belirtiler kısa sürede ortadan kaldırılabiliyor.
| Eğer glutensiz beslenme planını hayatınıza yeni dahil etmeye çalışıyorsanız Glutensiz Beslenme ve Glutensiz Diyet yazımıza göz atabilirsiniz! |
*Bu sayfada yer alan açıklamalar, sağlık tavsiyesi ve uyarı niteliği taşımamakta olup sadece bilgi edinimi amaçlıdır. Glutensiz diyete ihtiyacınız olduğunu düşünüyorsanız, muhakkak önce gerekli tetkikleri yaptırmalı ve uzman diyetisyen tarafından size özel hazırlanmış bir program uygulamalısınız.
MD, Prof. Deniz Güney Duman tarafından onaylanmıştır.
Kaynaklar:
- Doç.Dr. Gülbüz sezgin, “Celiac ve Non-celiac Gluten Duyarlılığı”, gunceltipdernegi.org, 2020, (çevrim içi)
- Zarife Kuloğlu, “Çölyak Hastalığı” Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 2014, (çevrim içi)
- Cleveland Clinic medical professional, “Gluten Intolerance”, clevelandclinic.org, 2021, (çevrim içi)
- T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Sağlık Beslenme ve Hareketli Hayat Daire Başkanlığı, “Çölyak Belirtileri, Tanısı ve Komplikasyonları”, hsgm.saglik.gov.tr, (çevrim içi)