Gluten Ne Kadar Zamanda Vücuttan Atılır?

Çölyak hastalığı ve gluten hassasiyeti olan kişiler ne kadar dikkatli olsalar da zaman zaman yanlışlıkla gluten tüketebiliyor. Peki, glutene maruz kalan hastaların hangi sorunlarla karşılaştığını ve bunların ne kadar sürede geçtiğini biliyor musunuz?

Günümüzde görece sayılı markalar, paketli gıdalarının üstüne ürünlerin gluten içeriğine dair bilgilendirici bir metin ekliyor. Oysa markaların önemli bir kısmı bu konuda hala bir adım atmış değil. Dolayısıyla çölyak hastaları ve gluten hassasiyeti olan kişiler, seçtikleri ürünlerden dolayı evde hazırladıkları yemeklerde bile eser miktarda glutenle karşılaşabiliyor. Bunun yanı sıra dışarıda glutensiz ibaresiyle satılan yemeklerde dahi çapraz bulaşma riski nedeniyle gluten bulunabiliyor. 

Peki, gluten nedir? Çölyak hastaları gluten tükettiği zaman ne olur? Ve en önemlisi de, tüketilen gluten vücuttan ne zaman atılır? Yeterince odaklandıysanız, yanıtlara geçiyoruz! 

Gluten Protein midir?

Gluten buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda doğal olarak bulunan bitkisel bir protein çeşidi. Prolamin adıyla bilinen bu protein ailesi bulundukları tahıl türlerine göre farklı adlandırmalar da alıyor. Gluten, ilave edildiği ürünlerin kıvam almasını sağlıyor. Bu sayede ekmek gibi gıdalar esnek ve yumuşak olabiliyor. Gluten ekmek, makarna, irmik, kek, pasta, börek gibi hamur işi çeşitlerinde; ayrıca bulgur, buğday ve arpa içeren yiyecek ve içeceklerde bulunuyor.

Gluten Kana Karışan Bir İçerik midir?

Her insan yiyecekleri parçalamaya yardımcı olan sindirim enzimlerine sahip oluyor. Vücudun proteinleri işlemesine yardımcı olan proteaz enzimi, gluteni tamamen parçalayamıyor. Bu durumda sindirilmemiş gluten ince bağırsağa doğru yol alıyor. Çölyak hastası olmayan kişiler sindirilmemiş gluteni sorunsuz şekilde vücuttan atmayı başarabiliyor. Fakat çölyak hastası olan kişilerde gluten tüketimi otoimmün yanıtı tetikleyebiliyor. Peki, otoimmün yanıt nedir?

Otoimmün yanıt, vücudun kendine karşı bağışıklık oluşturması anlamına geliyor. Yani normal şartlarda vücuda dışarıdan giren zararlı mikroorganizmaları yok etmekle görevli olan bağışıklık sistemi, otoimmün yanıtın tetiklenmesiyle birlikte yanlışlıkla kendi dokularına saldırmaya başlıyor. Glutene karşı oluşan otoimmün yanıta ise çölyak hastalığı deniyor. Çölyak hastalığı da ince bağırsağa zarar vererek vücudu çeşitli rahatsızlıklara maruz bırakıyor.

Gluten İçeren Ürün Yiyince Vücutta Neler Gözlenir?

Glutene maruz kalan çölyak hastalarında bireyin yaşına, cinsiyetine, tükettiği gluten miktarına, psikolojik stres seviyesine ve uyku düzenine bağlı olarak farklı rahatsızlıklar gözlemlenebiliyor. Bu rahatsızlıklar arasında mide ağrısı, halsizlik, yorgunluk, şişkinlik ve ishal yer alıyor. Bu süreçte çölyak hastaları ve gluten hassasiyeti olan kişilerde farklı sorunlar meydana gelebiliyor. Dolayısıyla glutene maruz kaldığınızda en iyi tedavi için hekiminize danışmayı ihmal etmemelisiniz. 

Çölyak Dışı Gluten Hassasiyeti Olan Bireyler Gluten İçeren Yiyecek Tüketirse Ne Olur?

Çölyak dışı gluten hassasiyeti olan kişiler gluten içeren gıda yediklerinde oluşacak tablo, çölyak hastalarında görülen kadar ağır olmuyor. Bununla birlikte fazla gluten tüketimi hemen her bireyde şişkinliğe ve halsizliğe yol açabiliyor. Ancak çölyak dışı gluten hassasiyeti olanlarda daha fazla rahatsızlık hissi uyandırabiliyor. Bu nedenle çölyak dışı gluten hassasiyeti olan bireylerin, hayat boyu olmasa da hekimleri tarafından tavsiye edilen süre boyunca mümkün olduğu kadar glutensiz beslenmeye gayret etmesi gerekiyor. Bu süre zarfında kendilerine kaçamak hakkı tanımamaları da bir hayli önemli oluyor.

Çölyak Hastalığı Bulunan Birey Gluten İçeren Yiyecek Yerse Ne Olur?

Çölyak hastalığı olan kişilerde gluten tüketimi, ince bağırsağın iç yüzeyine zarar veren bir bağışıklık sistemi tepkisini tetikliyor. Bu da ishale veya yetersiz beslenme kaynaklı çeşitli sorunlara neden olabiliyor. Gluten tüketen çölyak hastalarında aşağıdaki gibi çeşitli semptomlar görülebiliyor:

• Gaz
• Şişkinlik
• Düzensiz bağırsak hareketleri
• Baş ağrısı
• Konsantrasyon güçlüğü
• Yorgunluk
• Kilo kaybı
• Vitamin ve minerallerin yetersiz emilimine bağlı semptomlar (Kemik erimesi, diş çürükleri, ciltte kaşınma, kuruluk vb.)

Gluteni Bırakınca Vücutta Hangi Değişiklikler Gerçekleşir?

Çölyak hastalığı teşhisi konulan kişilerin en kısa sürede sıkı bir gluten diyeti uygulamaya başlıyor. Gluten tüketiminin sıfıra indirilmesi vücutta aşağıdaki gibi olumlu veya olumsuz çeşitli değişikliklere neden olabiliyor:

• “Beyin sisi” olarak da ifade edilen konsantrasyon probleminde iyileşme meydana gelebiliyor.
• Sindirim sistemi düzgün çalışabilmek için enerjiye ihtiyaç duyuyor. Dolayısıyla gluten tüketiminde sindirim sistemi daha uzun süre çalışmak zorunda kalıyor. Bu da enerjinin çok büyük kısmının sindirime harcandığı anlamına geliyor. Gluten tüketimini kestikten sonra sindirim sistemi büyük zorluklarla karşılaşmadan çalışabileceği için kendinizi genel anlamda daha enerjik hissedebilirsiniz.
• Glutenin ince bağırsaklara verdiği hasar diğer besinlerin sindirilmesinde de sıkıntılar yaratabiliyor. Örneğin; ince bağırsaklar gluteni sindirebilmek için laktaz enzimi üretimini durdurabiliyor. Bu durum süt ve süt ürünlerinin sindirilmesini de zorlaştırıyor. Dolayısıyla glutensiz beslenmek diğer besinlerin sindirilmesini de kolaylaştırabiliyor. 
• Gluten duyarlılığı olan pek çok insan unlu mamül tüketiminin ardından kendilerini hasta hissediyor ve iştahları azalıyor. Ancak katı bir gluten diyetiyle birlikte iştahınız yerine geleceği için kendinizi daha aç hissedebilirsiniz.
• Tam tahıllı yiyecekler güçlü bir lif kaynağı olduğu için glutensiz beslenmenin ilk dönemlerinde kabızlık sorunuyla karşılabilirsiniz. Hekiminizin tavsiyeleri üzerine diyetinize gluten içermeyen lifli yiyecekler ve bol miktarda su ekleyerek bu sorunu çözebilirsiniz.

Glutenin Vücuttan Atılması Uzun Sürer mi?

Glutene maruz kalmak hem kısa süreli rahatsızlığa hem de daha uzun süreli bağırsak hasarına neden olabiliyor. Gluten içeren bir gıda tüketiminin ardından yaşanan kısa süreli rahatsızlık yaklaşık olarak 39 ila 52 saat sürebiliyor. Kısa süreli gluten rahatsızlığında vücut çeşitli önlemler alıyor:

• İlk 2,5 ila 3 saat aralığında mide içeriğinin yüzde 50’si boşaltılıyor.
• 4 ila 5 saat aralığında tüm mide boşaltılmış oluyor.
• İnce bağırsağın yüzde 50’sinin boşaltılması 2,5 ila 3 saat sürebiliyor.
• Glutenin kolondan geçerek vücuttan tamamen atılması 30 ila 40 saati bulabiliyor.

Uzun süreli bağırsak hasarında ilk birkaç gün kendinizi iyi hissetseniz de vücudun perde arkasında farkında olmadığınız hareketler meydana gelebilir. Gluteni sindirmeye çalışmak IgA ve IgG tipi antikorları tetikleyebilir. Bu durum bağırsak bariyerini zedeleyerek toksinlerin kan dolaşımına karışmasına yol açabilir. Vücudun bu antikorları temizlemeye çalışması ise yaklaşık olarak 2 ila 4 ay sürebilir. Özetle, eser miktarda dahi gluten tükettiğinizi fark ederseniz zaman kaybetmeden hekiminize başvurmalısınız!

Gluten Vücudu Şişirir mi?

Gluten tüketimi gluten hassasiyeti olan kişilerde şişkinliğe, mide bulantısına veya gaz sancısına neden olabiliyor. Gluten tüketimi aynı zamanda çölyak hastalarında da benzer belirtilere sebep oluyor. Fakat sindirim sisteminde de ciddi hasarlara yol açabiliyor. Bunun yanı sıra gluten hassasiyeti olmayan kişilerde dahi fazla gluten tüketimi şişkinliğe ve gaz sancısına neden olabiliyor. 

Gluteni Vücuttan Atmak için Öneriler

Yanlışlıkla gluten tükettiğiniz zaman vücudunuzun gluteni atmasına ve meydana gelen hasarı onarmasına şu yöntemlerle yardımcı olabilirsiniz. 

• Hekiminize danışın: Bu süreçte probiyotik gibi takviye edici gıdalar tüketmek kendinizi daha çabuk toparlamanıza destek olabilir. Ancak bu gıdaları almadan önce mutlaka hekiminize danışmanız gerektiğini unutmamalısınız. 

• Bağırsakları boşaltma: Gluten vücudunuzda ne kadar uzun süre kalırsa o kadar fazla zarara yol açabilir. Örneğin; Gluten tüketimi sonrası ishal sorunuyla karşılaşabilirsiniz. İshal olmasanız dahi bol miktarda su tüketmek glutenin bağırsaklarınızdan daha kısa süre içerisinde atılmasına yardımcı olabilir. Bu nedenle C vitamini gibi bol miktarda antioksidan ve su tüketerek bağırsaklarınızın çalışmasına yardımcı olabilirsiniz. 
• Dinlenme: Gluten tüketimi sindirim sisteminizin yüksek miktarda enerji tüketmesine neden olacağı için vücudunuzu yoracak işlere ara vermeye çalışabilirsiniz. Dinlenerek enerjinizi toplayabilir ve vücudunuza bu süreçte destek olabilirsiniz.
• Uyuma: Uyku sürecinde vücut kendini yenileyerek daha kısa sürede iyileşebiliyor. Bu nedenle yeterli miktarda uyumaya özen gösterebilirsiniz.
• Öz şefkat: Kendinize karşı nazik olmayı unutmayın. Hekiminize danıştıktan sonra bol bol dinlenerek ve su içerek bu süreci atlatabilirsiniz. İlerleyen günlerde ise glutensiz yiyecek tüketimine ekstra özen gösterebilirsiniz.

*Bu sayfada yer alan açıklamalar, sağlık tavsiyesi ve uyarı niteliği taşımamakta olup sadece bilgi edinimi amaçlıdır.

Kaynaklar:

•  “Çölyak Belirtileri, Tanısı ve Komplikasyonları”, T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Dairesi Başkanlığı. (çevrim içi)
• Sarah Weinberg, “7 Things That Happen To Your Body When You Go Gluten-Free”, Delish, 2020. (çevrim içi)
• “Considering a gluten-free diet”, Harvard Health Publishing – Harvard Medical School, 2022. (çevrim içi)
• “How Long Does It Take For Gluten To Leave Your System”, Gluten Free Society Blog. (çevrim içi)